Đường Cao Tông đau đau vì chuyện "tề gia"
Đường Cao Tông tên thật là Lý Trị, vị hoàng đế thứ 3 của triều đại nhà Đường (Trung Quốc). Ông trị vì từ năm 649 đến năm 683. Ông cũng nổi tiếng là người nạp phi tần của cha là Võ Tắc Thiên làm hoàng hậu.
Dưới bàn tay cai trị của Đường Cao Tôn, xã hội ổn định, biên cương vững chắc, dân chúng được hưởng cảnh thái bình thịnh trị, ấm no. Tuy giang sơn ổn định nhưng trong lòng vị hoàng đế này luôn dậy sóng không yên bởi nỗi lo đến từ chính nội bộ gia đình.
Sử chép, những hoàng đế thời phong kiến đa số đều trải qua những cuộc tranh giành quyền lực khốc liệt mới trở thành chủ nhân của ngai vàng. Cha ông là Đường Thái Tông đã phải trừ khử huynh đệ ruột thịt là Lý Kiến Thành và Lý Nguyên Cát sự biến Huyền Vũ môn để thuận lợi đăng cơ.
Ngay chính bản thân Lý Trị cũng đã chứng kiến cảnh các hoàng tử tranh đấu sứt đầu mẻ trái, máu chảy đầu rơi. Sau khi lên ngôi thì luôn xa cách, lạnh nhạt với các huynh đệ nhằm bảo toàn ngai vàng của mình. Ngoài ra, việc ông nạp phi tần của cha là Võ Tắc Thiên cũng gây ra nhiều điều tiếng, hậu cung của Cao Tông hoàng đế không một ngày yên ổn.
Trong lúc vị vua này đang buồn phiền với bất ổn ở hậu cung thì nghe tin vùng Hà Nam có gia tộc họ Trương luôn hòa thuận, chưa bao giờ xảy ra xích mích. Gia tộc của họ có đến 900 người sinh sống cùng nhau. Câu chuyện về gia đình "siêu to khổng lồ" này đã khiến Đường Cao Tông vô cùng tò mò.
Hoàng thân quốc thích từ tấm bé đã được học sách thánh hiền, được học lề lối khuôn phép gia giáo nhưng sau cùng vẫn rơi vào cảnh tàn sát. Vậy vì sao một gia tộc thường dân lại có thể sống bình yên, đoàn kết nhiều đời đến vậy?
Cuộc gặp gỡ với gia tộc họ Trương và pháp thử "chia 2 quả lên cho 900 người"
Vào năm Lân Đức thứ 2 (665), trong một lần lên núi Thái Sơn thực hiện nghi lễ cúng tế trời đất, Đường Cao Tông đã cố ý đi qua vùng đất Vận Châu (Hà Nam) - nơi gia tộc họ Trương sinh sống để tự mình kiểm chứng về lời đồn của gia tộc này.
Khi được tận mắt chứng kiến, Cao Tông vô cùng bất ngờ. Trưởng tộc họ Trương là Trương Công Nghệ, lúc đó đã 88 tuổi, con cháu sống quây quần bên nhau trong một khu đất rộng lớn, tổng số người trong khu này là 900.
Khu vực của Trương gia được phân chia thành từng khu sinh hoạt riêng cho mỗi gia đình. Thu nhập sẽ được góp vào quỹ chung của gia tộc, sau đó được trưởng tộc phân chia cho mỗi hộ. Hàng xóm xung quanh gia tộc này có mối quan hệ gần gũi, không bao giờ xảy ra xích mích.
Cao Tông nghe vậy vô cùng tò mò, gặng hỏi Trương Công Nghệ cách để giữ gìn hòa khí giữa nhiều người như vậy. Vị trưởng tộc họ Trương nhấn mạnh vào việc giữ gìn sự công bằng giữa mọi người:
“Tài sản của Trương gia đều là của chung, mọi người bình đẳng, 900 người cùng nhau ăn uống, mỗi lần ăn cơm đều được phân chia một chỗ ngồi ngang hàng nhau, món ăn cũng hoàn toàn giống nhau, không ai hơn ai".
Vua nghe xong thầm cảm phục trong lòng nhưng ông băn khoăn liệu có phải lúc nào họ cũng có thể chia đều tất cả cho mọi người. Vì thế, ông quyết định thử tài Trương Công Nghệ bằng cách ban thưởng 2 quả lê, yêu cầu chia cho mỗi thành viên trong gia tộc, không được thiếu một ai.
Với những người bình thường, đây là nhiệm vụ không thể thực hiện được. Hai quả lê cùng lắm là chia được 20 người chứ chẳng có cách cắt nào mà có thể chia đều được cho 900 người.
Tuy nhiên, đây không phải đề bài khó với Trương Công Nghệ, lão Trương gọi người hầu đến yêu cầu giã 2 quả lê thành bã rồi hòa vào nước, sau đó mang nước lê đi chia đủ cho mọi người.
Cảnh tượng cả gia tộc đầy đủ già trẻ vui vẻ uống ly nước khiến hoàng đế vô cùng cảm động và thán phục. Ông liền thỉnh giáo Trương Công Nghệ về bí quyết trị gia, Trương Công Nghệ lập tức viết xuống 100 chữ “Nhẫn” và nói:
“Trương gia xưa nay đông người, không thể tránh được việc có người mắc lỗi. Nhưng chỉ cần mỗi người trong gia đình biết nhẫn nhịn, vì đại cục mà bỏ qua lỗi lầm nhỏ sẽ giữ được hòa khí.
Cha mẹ không nhẫn phụ lòng hiếu thảo, anh em không nhẫn người ngoài dị nghị, chị em không nhẫn náo loạn phân khu, những đạo lý này người trong Trương gia đều nắm trong tay, vì vậy ai nấy đều chú ý tu thân, thực hành chữ Nhẫn”.
Cao Tông nghe xong tâm phục khẩu phục, ban thưởng cho Trường gia 4 chữ "Bách Nhẫn Nghĩa Môn", mang ý nghĩa ca ngợi phẩm chất nhẫn nhịn của toàn bộ gia tộc họ Trương. Đây cũng là nguồn gốc của dòng chữ “Bách Nhẫn Đường” treo tại gia tộc này trong suốt nhiều thế hệ và tồn tại đến ngày nay.
Câu chuyện được truyền lại dưới cái tên “Đường vương thăm hiền”, đây cũng là bài học cho các thế hệ mai sau về giá trị của chữ “Nhẫn” trong cuộc sống.
