Đạo đức kinh của Lão Tử là 1 trong những cuốn chuyên luận đáng ý nhất trong lịch sử triết học Trung Quốc. Nó là kiệt tác được cho là đã đụng chạm đến nhiều vấn đề triết học trong quan hệ giữa con người với thiên nhiên: "Người thuận theo đất, đất thuận theo trời, trời thuận theo Đạo, Đạo thuận theo tự nhiên".
Những triết lý của ông trong cuốn sách cũng khiến hậu thế phải nghiêng mình khâm phục. Dưới đây là 3 bài học lớn ở đời mà hậu thế cần lĩnh hội:
Biết thế nào là đủ thì sẽ có đủ
Chương 46 của Đạo đức kinh, Lão Tử giảng: "Họa mạc đại ư bất tri túc. Cửu mạc đại ư dục đắc. Cố tri túc chi túc, thường túc hĩ". Nghĩa là: Không hoạ nào lớn bằng không biết đủ, không hại nào lớn bằng ham muốn có được cho nên biết thế nào là đủ thì sẽ luôn có đủ.
Đại đa số những người gặp khổ đau, phiền não đều bắt nguồn từ lòng tham bên trong. Càng truy cầu vật chất, càng tự tăng áp lực cho bản thân. Loại áp lực này không phải từ thế giới bên ngoài mà là tự mình chuốc lấy.
Vậy nên phải sống có chừng mực. Bởi lòng tham không đáy sẽ dẫn con người đến vực thẳm. Gạt bỏ những ham muốn không phù hợp trong lòng sang một bên, bạn sẽ thấy thư thái hơn. Lão Tử cho rằng: Người giàu kẻ nghèo quyết định bởi sự "biết đủ" hay "không biết đủ".
Biết người là khôn, biết mình là sáng suốt
Chương 33 của Đạo đức kinh, Lão Tử giảng: "Tri nhân giả trí, tự tri giả minh. Thắng nhân giả hữu lực, tự thắng giả cường. Tri túc giả phú, cường hành giả hữu chí". Có nghĩa là là: Biết người được gọi là khôn, tự biết mình là sáng suốt. Thắng người là người có sức mạnh, thắng mình là người mạnh thực sự. Một người thành công phải tự mình thắng được bản thân.
Chúng ta sống ở đời thường khó hiểu mình hơn hiểu người khác. Thay vì chiến thắng người khác, chúng ta cần chiến thắng chính mình.
Cuộc sống vật chất khiến chúng ta lao vào kiếm tiền nhiều hơn là lắng nghe bản thân. Nhìn từ quan điểm của Đạo giáo, những hành động này thuộc về cực dương, là những chuyển động bên ngoài, và chúng ta cần một sự cân bằng giữa hai thái cực.
Do đó, Đạo Đức Kinh khuyến khích chúng ta nên dành thời gian để trau dồi cực âm, là nội tâm bên trong của bản thân, học cách hiểu bản thân trước khi hiểu người.
Biết chịu thiệt chưa chắc đã là thiệt
Chương 28 của Đạo đức kinh có viết: Vật hoặc tổn chi nhi ích, hoặc ích chi nhi tổn, nghĩa là vật khi bớt đi mà lại tăng thêm, có khi tăng thêm mà hoá ra là bớt đi. Ở đời có lúc nghĩ mình chịu thiệt nhưng hoá ra là được lợi, cũng có lúc được lợi nhưng thực tế là chịu thiệt.
Mọi thứ tồn tại đều theo quy luật âm dương, dương thịnh thì âm suy, âm thịnh thì dương suy. Mấu chốt ở đây không phải âm bao nhiêu, dương bao nhiêu mới thích hợp mà cân bằng âm dương mới có thể hợp nhất với Đạo của đất trời.
Đôi khi vì lợi ích nhất thời mà phá vỡ cân bằng âm dương. Điều này ảnh hưởng đến sự ổn định lâu dài. Vậy nên, các bậc hiền nhân rất chú ý đến sự may mắn và tài lộc hơn là lợi ích. May mắn và tài lộc chính là tác động tích lũy lâu dài chứ không phải vì lợi ích và tổn thất hiện tại.
Phàm đã là con người, sống ở đời nên: Biết đủ sẽ có đủ, biết người là khôn, biết mình là sáng suốt!
